UKŁAD WYDALNICZY

UKŁAD WYDALNICZY CZŁOWIEKA:

OPIS OGÓLNY:

- układ wydalniczy jest przystosowany do usuwania zbędnych produktów przemiany materii takich jak mocznik (jest to związek azotowy), kwas fosforowy, leki. 

- w skład układu wydalniczego człowieka wchodzą nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa

- podstawową jednostką czynnościowo-strukturalną nerek jest nefron (w jednej nerce człowieka jest ponad milion nefronów)

- nerkę ssaka tworzą: torebka Bowmana, która jest zbudowana z jednowarstwowego nabłonka płaskiego, otacza ona ściśle kłębuszek naczyń włosowatych. Torebka + kłębuszek = ciałko nerkowe (in. ciałko Malpighiego lub sieć dziwna). Oprócz tego kanalik nerkowy, który dzieli się na: 

*kanalik kręty proksymalny (bliższy) oraz pętle Henlego, która jest bardzo ważna - im dłuższa pętla tym większe jest stężenie moczu! Nerki gadów nie mają pętli Henlego, a u ptaków są krótsze i nie zawsze występują oraz kanalik kręty dystalny (dalszy). Mikrokosmki na kanaliku zwiększają powierzchnię wchłaniania, jest zbudowany z nabłonka jednowarstwowego kostkowego z rąbkiem szczoteczkowym.

- ciałka nerkowe oraz kanaliki dalszy i bliższy znajdują się w korze nerki, a pętla nefronu w piramidach rdzenia nerki

- nerki są głównym narządem warunkującym homeostazę organizmu człowieka 

- ważną funkcją nerek jest utrzymywanie homeostazy wapniowej przez wytwarzanie aktywnej formy witaminy D, która ułatwia wchłanianie wapnia z jelit

- gdy jest mała ilość tlenu we krwi nerki wydzielają erytropoetynę, która przyspiesza tworzenie erytrocytów

- nerki wydzielają także trombopoetynę, która działa na megakariocyty, które z kolei są odpowiedzialne za tworzenie w szpiku kostnym płytek krwi

- oprócz tego nerki wytwarzają także reninę, która pobudza do wytwarzania we krwi angiotensyny, ta z kolei pobudza do obkurczania mięśni gładkich naczyń obwodowych, czego skutkiem jest wzrost ciśnienia krwi.

BUDOWA NERKI:

BUDOWA NEFRONU:

POWSTAWANIE MOCZU:

- mocz powstaje w nefronach podczas procesu filtracji i resorpcji 

- filtracja zachodzi w kłębuszku nerkowym (ciałku Malpighiego):

* naczynia włosowate kłębuszków są wysoce przepuszczalne

* pomiędzy komórkami nabłonka płaskiego znajdują się liczne perforacje

- filtracja polega na wtłaczaniu osocza krwi przepływającej w naczyniach włosowatych kłębuszka do torebki Bowmana, efekt końcowy nazywamy moczem pierwotnym

- filtracja jest wymuszana wysokim ciśnieniem krwi, w naczyniach włosowatych kłębuszków ciśnienie hydrostatyczne krwi wzrasta dodatkowo dzięki zróżnicowanej średnicy tętniczek. 

- mocz pierwotny jest izotoniczny w stosunku do osocza (odpowiada stężeniu 0,9% roztworu NaCl), jednak nie zawiera krwinek oraz większości białek, które pozostają we krwi

- skład moczu pierwotnego to: woda, związki nieorganiczne: Na+, K+, Cl - itd. związki organiczne: glukoza, mocznik, aminokwasy, kwas moczowy.

- przesączony w kłębuszku nerkowym mocz zbiera się w torebce kłębuszka i spływa do kanalika nerkowego, gdzie na całej długości zachodzi resorpcja kanalikowa, która zmienia skład moczu (nazywa się on moczem ostatecznym) oraz zmienia jego ciśnienie osmotyczne - staję się on hipertoniczny w stosunku do osocza krwi

- w resorpcji chodzi o to by odzyskać to co jest potrzebne z moczu pierwotnego i tego nie utracić. Ma to charakter zarówno aktywny (transport czynny) w przypadku aminokwasów, glukozy, kwasu moczowego, ciał ketonowych, Na+, K+ i in. oraz bierny (dyfuzja) w przypadku wody, mocznika, Cl-, HCO3 oraz na zasadzie pinocytozy albuminy i hemoglobina  - ten proces zwrotnego wchłaniania substancji do krwi zachodzi w naczyniach włosowatych otaczających komórki kanalika bliższego.

- resorpcja obowiązkowa zachodzi w kanaliku bliższym. Dotyczy ona wychwytywania substancji bezwzględnie potrzebnych organizmowi takich jak: woda, sód, chlor, glukoza, aminokwasy, wapń, potas, magnez, witaminy

- resorpcja nadobowiązkowa dotyczy wchłaniania substancji w zależności od potrzeb organizmu, takich jak woda, jony i niektóre witaminy, zachodzi ona w kanaliku dalszym

- w wyniku tych procesów filtracji i resorpcji powstaje mocz ostateczny, który spływa kanalikami zbiorczymi do miedniczek nerkowych

- sekrecja kanalikowa to wydzielanie pewnych szkodliwych substancji, jest to proces odwrotny do resorpcji zwrotnej, ponieważ szkodliwe substancje są transportowane do światła kanalika nerkowego z otaczających go naczyń włosowatych. 

- prawidłowy skład moczu ostatecznego to: 95% wody, 2,5% kwasu moczowego, mocznika i amoniaku oraz 1,5% soli mineralnych. Brak w nim glukozy, krwinek i białek. 

- żółta barwa moczu pochodzi od barwników: urochromu i urobilinogenu (które są produktami przemiany hemoglobiny). Bilirubina pojawia się przy żółtaczce (barwnik żółci)

- wysiłek fizyczny obniża pH moczu

- gdy mocz zawiera białka mówimy o białkomoczu, gdy glukozę o glikozurii

- mocz może zawierać również kryształy: fosforanu wapnia w moczu zasadowym oraz w moczu kwaśnym kryształy utworzone przez moczany, kwas moczowy i szczawiany wapnia

- wydzielaniem moczu steruje podwzgórze przez hormon wazopresynę, która hamuje diurezę (wydzielanie) moczu, prowadząc do większej oszczędności wody. Także nadnerczowy aldosteron pośrednio wpływa na redukcję objętości moczu. 

- w sztucznej nerce odpowiednikiem kłębuszka naczyniowego jest błona półprzepuszczalna

Podsumowanie:

- mamy trzy etapy powstawania moczu: filtracja, resorpcja oraz sekrecja

- te procesy prowadzą do powstania moczu ostatecznego, który jest mocno hipertoniczny w stosunku do osocza