BŁONA KOMÓRKOWA

Błona komórkowa to niezbędny składnik każdej żywej komórki. Jej cechy charakterystyczne o których musicie pamiętać, to:

- wysoka przepuszczalność dla wody (czyli swobodnie przepływa przez nią w obu kierunkach)

- jest praktycznie nieprzepuszczalna dla dużych cząstek jak białka, czy kwasy nukleinowe

- jest spolaryzowana, czyli ma zróżnicowane rozmieszczenie ładunków elektrycznych (lepiej widoczne w komórkach zwierzęcych, bo nie mają ściany komórkowej)

- ma duży opór elektryczny, co jest ważne dla elektrycznego przewodnictwa bodźców

- w obecności enzymów lipolitycznych (czyli tych, które rozkładają tłuszcze) i/lub proteolitycznych (rozkładają białka) błony ulegają lizie, czyli rozpadowi.

Co o składnikach chemicznych błony komórkowej?

- najwięcej jest fosfolipidów (tłuszczów złożonych zawierających reszty fosforanowe), a najmniej triglicerydów

- u zwierząt dużo jest steroli np. cholesterolu, którego w błonach komórek roślinnych jest niewiele

- glikolipidy 

- sfingolipidy

- cerebrozydy (są jakby jednocześnie glikolipidami i sfingolipidami)

Białka w błonach dzielimy na:

*integralne - czyli te, które trudno usunąć z błony (jak się zintegrują, tak koniec), mają części hydrofilowe (te części ze względu na wielkość białek wystają z błony)  i hydrofobowe.

*powierzchniowe - łatwo je usunąć z błony (a co im tam zależy!)

Każda błona komórkowa posiada dwa podstawowe składniki strukturalne (patrz rysunek niżej):

* półpłynny, podwójny zrąb tworzony przez dwie warstwy lipidów 

* mozaikowo rozmieszczone białka z których większość ma zdolność do dynamicznych przemieszczeń, a to świadczy o tym, że błona nie jest strukturą statyczną!

W komórkach zwierzęcych na powierzchni błon występuje dodatkowo cienka warstwa - glikokaliks, zbudowany z glikoproteidów i glikolipidów, w których reszty cukrowe są rozgałęzionymi oligosacharydami (zawierają od 2 do 10 monomerów, w skład czego wchodzi w tym przypadku galaktoza, mannoza i glukoza). Najlepiej jest on rozwinięty w komórkach jelita, gdzie uodparnia je przed działaniem enzymów trawiennych. Poza tym pełni ważne funkcje przy łączeniu się komórek w skupiska i ich identyfikacji (czyli znajdują się w tej warstewce czynniki pozwalające odróżnić własne komórki od obcych). W dużym stopniu pochłania wodę, co powoduje, że powierzchnia komórki jest śliska (zapobiega zlepianiu się krwinek czerwonych i przylepianiu ich do naczyń). Spełnia rolę sygnałów kierujących białka transbłonowe do miejsca ich przeznaczenia w błonie komórkowej. 

UWAGA DLA MATURZYSTÓW! 

Na maturze w 2002, 2010 i 2011 r. pojawiło się pytanie właśnie z podobnym rysunkiem, więc warto zapamiętać gdzie są białka, tłuszcze i glikokaliks.

 Fosfolipidy mają charakter amfipatyczny, czyli jeden ich koniec jest hydrofilowy i jest to glicerol 

(główka chce do wody), a drugi hydrofobowy, czyli kwasy tłuszczowe (więc wody się boi, trzyma się wewnątrz tzw. ogon).

ZAPAMIĘTAJ: Biosynteza błon nigdy nie odbywa się "de novo", czyli nie można zbudować żywej błony przez złożenie jej elementów składowych.

Funkcje błony komórkowej:

- separuje wnętrze komórki od środowiska

- pozwala na dwustronną wymianę jonów i cząsteczek z otoczeniem

- odpowiada za odbiór bodźców docierających ze środowiska i z innych komórek

- posiada systemy transportowe odpowiadające za transport bierny bądź aktywny

- umożliwia łączenie sąsiednich komórek