GADY

- ciało gadów jest okryte zrogowaciałym naskórkiem tworzącym łuski (krokodyle i żółwie - silne skostnienia skórne)- większość gadów jest drapieżna - żywią się drobnymi kręgowcami i stawonogami, z wyjątkiem niektórych żółwi i nielicznych jaszczurek
- żółwie mają bezzębny dziób
- odcinek szyjny i krzyżowy dłuższy niż u płazów, kończyny współczesnych gadów są rozstawione szeroko i zazwyczaj pięciopalcowe, zakończone pazurami (u węży i niektórych jaszczurek kończyny zanikły)
- oddychają tylko płucami
- serce ma 2 przedsionki i komorę z przegrodą
- 12 par nerwów czaszkowych (dla porównania u płazów jest ich 10)
- dla większości gadów najważniejszy zmysł to wzrok, w uchu jest tylko jedna kostka słuchowa - strzemiączko, brak natomiast ucha zewnętrznego
- gady są jajorodne
- przeważnie nie opiekują się potomstwem
- są ektotermiczne, a więc ich temperatura jest zbliżona do temperatury otoczenia, regulują ją wygrzewając się na słońcu lub chroniąc w cieniu

PŁAZY

- płazy są ziemnowodnymi kręgowcami zmiennocieplnymi
- mają dwie pary kończyn zakończonych palcami (cztery palce w przednich, pięć w tylnych), z wyjątkiem beznogich
- u płazów z powodu zaniku skrzeli u form dorosłych pojawia się szyja
- naga skórka pokryta jest wielowarstwowym naskórkiem i śluzem
- wydzielina gruczołów skórnych często zawiera toksyny odstraszające drapieżniki
- płazy są drapieżnikami - żywią się głównie owadami i innymi bezkręgowcami
- osobniki dorosłe oddychają płucami i przez skórę
- serce ma jedną komorę i dwa przedsionki, rozbudowany układ limfatyczny
- układ nerwowy obejmuje mózg z większym niż u ryb kresomózgowiem
- główny narząd zmysłów to oczy
- płazy są przeważnie jajorodne, składają duże ilości skrzeku (zapłodnienie zewnętrzne)
- rozwój z przeobrażeniem - poprzez stadium wodnej, skrzelodysznej kijanki
- czaszka na ogół płaska, ma ażurową budowę, liczba kości mniejsza niż u ryb
- żuchwa słabo wykształcona w trzewioczaszce, połączona stawowo z mózgoczaszką
- układ krwionośny zamknięty
- serce trójdziałowe - 2 przedsionki i komora
- wydalają mocznik lub amoniak
- obecna przysadka i szyszynka w międzymózgowiu
- w śródmózgowiu jest ośrodek wzroku
- móżdżek jest bardzo słabo rozwinięty, stąd skomplikowane ruchy płazów
- jeśli chodzi o narządy płciowe - parzyste nasieniowody u samców oraz jajowody u samic, oprócz tego kloaka

STAWONOGI

- ich ciało podzielone jest na TAGMY (głowa, tułów, odwłok)- podstawowe tagmy mogą się łączyć np. w głowotułów u pająka
- na głowie odnóża przekształciły się w czułki oraz w narządy gębowe - różna liczba
- u pajęczaków czułki zanikły!
- ciało stawonogów pokryte jest grubą warstwą kutykuli - składa się ona z naprzemiennych warstw białka i chityny (kutykula prawie całkowicie nie jest przepuszczalna dla gazów i wody)
- pancerz jest ciężki, wiec uniemożliwia osiągnięcie większych rozmiarów z przyczyn mechanicznych
- sztywna puszka szkieletu zewnętrznego uniemożliwia stały wzrost organizmu, dlatego występuje u stawonogów zjawisko linienia, z tego powodu charakteryzują się wzrostem skokowym
- w okresie linienia zwierzę jest właściwie bezbronne (nowy pancerz jest początkowo miękki i elastyczny), dlatego w tym okresie występuje największa śmiertelność.
- w układzie mięśniowym są prostowniki i zginacze podobnie jak u kręgowców
- mięśnie są poprzecznie prążkowane
- układ pokarmowy: jelito przednie, środkowe i tylnie - przednie i tylnie wysłane kutykulą, dlatego nie zachodzą tu procesy wchłaniania ani trawienia, tylko w jelicie środkowym
- w wypadku tchawek tzw. tracheole, czyli najcieńsze tchawki docierają niemal do każdej komórki ciała przez co układ krążenia nie musi uczestniczyć w rozprowadzaniu gazów oddechowych
- układ krążenia stawonogów jest otwarty, płyn krążący w tym układzie to hemolimfa
- serce po grzbietowej stronie ciała
- u owadów bezbarwna hemolimfa nie bierze udziału w rozprowadzaniu gazów oddechowych, ponieważ mają one bardzo uproszczony układ krwionośny
- układ nerwowy jest podobny do układu drabinkowego pierścienic, ale tylko u prymitywnych stawonogów, potem w wyniku centralizacji wytworzył się mózg: trójdzielny u wyżej zorganizowanych owadów lub dwudzielny u pajęczaków
- omatidia w oczach złożonych powodują widzenie mozaikowe, każde omatidium (a może być ich do 28 tys. sztuk w jednym oku) odbiera tylko wąski wycinek pola widzenia, który następnie zostaje przetworzony w układzie nerwowym
- oczy złożone stawonogów umożliwiają im szersze widzenie gamy barw np. pszczoły widzą ultrafiolet, a także rozróżniają polaryzacje światła, co pozwala im na orientację przy pochmurnym niebie
- oko apozycyjne - liczba omatidiów duża, każde z nich jest otoczone komórkami barwnikowymi
- oko superpozycyjne - liczba omatidiów niewielka, obraz jest jaśniejszy, bo nie wymaga wygaszania tak wielkiej ilości promieni świetlnych jak w oku apozycyjnym), ale traci na ostrości - liczne skorupiaki i owady prowadzące nocny tryb życia
- narządy tympalne służą do odbioru fal akustycznych
- układ wydalniczy: przekształcone metanefrydia, cewki Malphiego - zbierają szkodliwe i zbędne metabolity płynu wypełniającego jamę ciała i przekazują je do jelita, tam po resorpcji wody są usuwane z resztkami pokarmu na zewnątrz.
- stawonogi wodne wydalają głównie silnie rozcieńczony amoniak, lądowe zaś które muszą oszczędzać wodę zamieniają amoniak na guaninę (pajęczaki) czy kwas moczowy (owady)
- w przeważającej części stawonogi są rozdzielnopłciowe i jajorodne, często występuje też dymorfizm płciowy
- rozwój może być prosty jak u pająków bez przeobrażenia lub złożony (zupełny i niezupełny)
- larwa to nimfa, osobnik dorosły nazywa się imago (jajo-larwa-imago) - przeobrażenie niezupełne
- przeobrażenie zupełne - larwa różni się zupełnie od imago budową ciała i trybem życia w przeciwieństwie do przypadku pierwszego, na czas przemian (np. wyglądu) larwa otacza się kokonem i wchodzi w stadium poczwarki. Cztery stadia rozwojowe: jajo - larwa - poczwarka - imago
- heterogonia - naprzemienne występowanie w cyklu rozwojowym partenogenezy i rozmnażania płciowego

UKŁAD WYDALNICZY

UKŁAD WYDALNICZY CZŁOWIEKA:

OPIS OGÓLNY:

- układ wydalniczy jest przystosowany do usuwania zbędnych produktów przemiany materii takich jak mocznik (jest to związek azotowy), kwas fosforowy, leki. 

- w skład układu wydalniczego człowieka wchodzą nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa

- podstawową jednostką czynnościowo-strukturalną nerek jest nefron (w jednej nerce człowieka jest ponad milion nefronów)

- nerkę ssaka tworzą: torebka Bowmana, która jest zbudowana z jednowarstwowego nabłonka płaskiego, otacza ona ściśle kłębuszek naczyń włosowatych. Torebka + kłębuszek = ciałko nerkowe (in. ciałko Malpighiego lub sieć dziwna). Oprócz tego kanalik nerkowy, który dzieli się na: 

*kanalik kręty proksymalny (bliższy) oraz pętle Henlego, która jest bardzo ważna - im dłuższa pętla tym większe jest stężenie moczu! Nerki gadów nie mają pętli Henlego, a u ptaków są krótsze i nie zawsze występują oraz kanalik kręty dystalny (dalszy). Mikrokosmki na kanaliku zwiększają powierzchnię wchłaniania, jest zbudowany z nabłonka jednowarstwowego kostkowego z rąbkiem szczoteczkowym.

- ciałka nerkowe oraz kanaliki dalszy i bliższy znajdują się w korze nerki, a pętla nefronu w piramidach rdzenia nerki

- nerki są głównym narządem warunkującym homeostazę organizmu człowieka 

- ważną funkcją nerek jest utrzymywanie homeostazy wapniowej przez wytwarzanie aktywnej formy witaminy D, która ułatwia wchłanianie wapnia z jelit

- gdy jest mała ilość tlenu we krwi nerki wydzielają erytropoetynę, która przyspiesza tworzenie erytrocytów

- nerki wydzielają także trombopoetynę, która działa na megakariocyty, które z kolei są odpowiedzialne za tworzenie w szpiku kostnym płytek krwi

- oprócz tego nerki wytwarzają także reninę, która pobudza do wytwarzania we krwi angiotensyny, ta z kolei pobudza do obkurczania mięśni gładkich naczyń obwodowych, czego skutkiem jest wzrost ciśnienia krwi.

BUDOWA NERKI:

BUDOWA NEFRONU:

POWSTAWANIE MOCZU:

- mocz powstaje w nefronach podczas procesu filtracji i resorpcji 

- filtracja zachodzi w kłębuszku nerkowym (ciałku Malpighiego):

* naczynia włosowate kłębuszków są wysoce przepuszczalne

* pomiędzy komórkami nabłonka płaskiego znajdują się liczne perforacje

- filtracja polega na wtłaczaniu osocza krwi przepływającej w naczyniach włosowatych kłębuszka do torebki Bowmana, efekt końcowy nazywamy moczem pierwotnym

- filtracja jest wymuszana wysokim ciśnieniem krwi, w naczyniach włosowatych kłębuszków ciśnienie hydrostatyczne krwi wzrasta dodatkowo dzięki zróżnicowanej średnicy tętniczek. 

- mocz pierwotny jest izotoniczny w stosunku do osocza (odpowiada stężeniu 0,9% roztworu NaCl), jednak nie zawiera krwinek oraz większości białek, które pozostają we krwi

- skład moczu pierwotnego to: woda, związki nieorganiczne: Na+, K+, Cl - itd. związki organiczne: glukoza, mocznik, aminokwasy, kwas moczowy.

- przesączony w kłębuszku nerkowym mocz zbiera się w torebce kłębuszka i spływa do kanalika nerkowego, gdzie na całej długości zachodzi resorpcja kanalikowa, która zmienia skład moczu (nazywa się on moczem ostatecznym) oraz zmienia jego ciśnienie osmotyczne - staję się on hipertoniczny w stosunku do osocza krwi

- w resorpcji chodzi o to by odzyskać to co jest potrzebne z moczu pierwotnego i tego nie utracić. Ma to charakter zarówno aktywny (transport czynny) w przypadku aminokwasów, glukozy, kwasu moczowego, ciał ketonowych, Na+, K+ i in. oraz bierny (dyfuzja) w przypadku wody, mocznika, Cl-, HCO3 oraz na zasadzie pinocytozy albuminy i hemoglobina  - ten proces zwrotnego wchłaniania substancji do krwi zachodzi w naczyniach włosowatych otaczających komórki kanalika bliższego.

- resorpcja obowiązkowa zachodzi w kanaliku bliższym. Dotyczy ona wychwytywania substancji bezwzględnie potrzebnych organizmowi takich jak: woda, sód, chlor, glukoza, aminokwasy, wapń, potas, magnez, witaminy

- resorpcja nadobowiązkowa dotyczy wchłaniania substancji w zależności od potrzeb organizmu, takich jak woda, jony i niektóre witaminy, zachodzi ona w kanaliku dalszym

- w wyniku tych procesów filtracji i resorpcji powstaje mocz ostateczny, który spływa kanalikami zbiorczymi do miedniczek nerkowych

- sekrecja kanalikowa to wydzielanie pewnych szkodliwych substancji, jest to proces odwrotny do resorpcji zwrotnej, ponieważ szkodliwe substancje są transportowane do światła kanalika nerkowego z otaczających go naczyń włosowatych. 

- prawidłowy skład moczu ostatecznego to: 95% wody, 2,5% kwasu moczowego, mocznika i amoniaku oraz 1,5% soli mineralnych. Brak w nim glukozy, krwinek i białek. 

- żółta barwa moczu pochodzi od barwników: urochromu i urobilinogenu (które są produktami przemiany hemoglobiny). Bilirubina pojawia się przy żółtaczce (barwnik żółci)

- wysiłek fizyczny obniża pH moczu

- gdy mocz zawiera białka mówimy o białkomoczu, gdy glukozę o glikozurii

- mocz może zawierać również kryształy: fosforanu wapnia w moczu zasadowym oraz w moczu kwaśnym kryształy utworzone przez moczany, kwas moczowy i szczawiany wapnia

- wydzielaniem moczu steruje podwzgórze przez hormon wazopresynę, która hamuje diurezę (wydzielanie) moczu, prowadząc do większej oszczędności wody. Także nadnerczowy aldosteron pośrednio wpływa na redukcję objętości moczu. 

- w sztucznej nerce odpowiednikiem kłębuszka naczyniowego jest błona półprzepuszczalna

Podsumowanie:

- mamy trzy etapy powstawania moczu: filtracja, resorpcja oraz sekrecja

- te procesy prowadzą do powstania moczu ostatecznego, który jest mocno hipertoniczny w stosunku do osocza

SKRYPTY

Zaczynam robić skrypty przed maturą, czyli najważniejsze informacje z każdego działu jakie zdążę zrobić. Będę je dodawała wraz z bibliografią dla zainteresowanych. Zapraszam do czytania i uczenia się z nich.

TRAWIENIE - WSTĘP

Trawienie polega na enzymatycznej hydrolizie, czyli rozkładzie wchodzących w skład pokarmu związków złożonych, takich jak węglowodany, tłuszcze, białka, na substancje drobnocząsteczkowe.

ENZYMY TRAWIENNE

Należą one do grupy hydrolaz  i katalizują rozkład związków bardziej złożonych do prostszych z przyłączeniem cząsteczki wody. 

Możemy wyodrębnić kilka grup tych enzymów:

*enzymy proteolityczne - to te, które katalizują rozszczepienie wiązań peptydowych. Ze względu na to gdzie je "atakują" wyróżnia się endopeptydazy i egzopeptydazy. Pierwsze tną  w środku białka i wyższe polipeptydy w określonych miejscach w  środku łańcucha, należą do nich m.in:

- pepsyna - wydzielana w postaci pepsynogenu (czyli proenzymu), który staje się aktywny w kwaśnym środowisku żołądka. Rozkłada białka, jej optimum działania to pH = 2.

- trypsyna - wydzielana w dwunastnicy w postaci nieczynnego trypsynogenu; rozkłada białkowe składniki na aminokwasy, jest składnikiem soku trzustkowego. Optimum jej działania to pH = 8

- chymotrypsyna - podobnie jak trypsyna rozkłada białka

Egzopeptydazy natomiast działają na końcu łańcucha peptydowego, uwalniając przy tym końcowe aminokwasy.

Wszystkie enzymy proteolityczne aktywują się dopiero w świetle przewodu pokarmowego. Ma to na celu zabezpieczenie komórek gruczołowych przed strawieniem ich białek.

*enzymy amolityczne - katalizują rozkład wiązań O-glikozydowych w cukrowcach. Zaliczamy do nich:
- amylazę - rozkłada skrobię i glikogen do maltozy
- maltazę - rozszczepia maltozę na dwie cząsteczki glukozy
- sacharazę - rozkłada sacharozę na glukozę i fruktozę
- laktazę - rozszczepia laktozę na glukozę i galaktozę

*enzymy lipolityczne; lipazy - katalizują rozkład wiązań estrowych w tłuszczach.
*nukleazy - podobnie jak w przypadku enzymów proteolitycznych wyróżnia się endonukleazy i egzonukleazy np. enzymy trawiące RNA nazywamy rybonukleazami, a DNA deoksyrybonukleazami. Końcowymi produktami trawienia kwasów nukleinowych są składniki nukleotydów.

BUDOWA UKŁADU POKARMOWEGO




ETAPY TRAWIENIA

ETAP I - Do jamy ustnej wydzielana jest ślina o pH ok. 7, w której znajdziemy amylazę ślinową. Amylaza to enzym mający za zadanie rozkładanie na elementy prostsze przede wszystkim skrobi, ale odpowiedzialna jest również za inne wielocukry oraz węglowodany. W jamie ustnej rozdrobnione pożywienie zostaje ukształtowane w kęs, a następnie następnie przez ruchy perystaltyczne mięśni okrężnych i podłużnych w przełyku trafia do żołądka. 

ETAP II - W żołądku pokarm miesza się z tzw. sokiem żołądkowym. Zawiera on HCl, enzymy trawienne, sole mineralne, śluz i wodę. W silnie kwaśnym środowisku enzymy amolityczne nie wykazują aktywności katalitycznej oraz nie są wydzielane przez gruczoły żołądka, ale za to działa tam jeszcze amylaza, która dość długo trawi skrobię aż do wymieszania z sokiem żołądkowym. W jego skład wchodzą:

- pepsynogen - w silnie kwaśnym środowisku jest aktywowany przez pepsynę, ta z kolei rozbija cząsteczki białka na mniejsze peptydy. 
- podpuszczka - powoduje ścinanie rozpuszczonego białka mleka w nierozpuszczalną parakazeinę i zaczyna jej trawienie, wydzielana jest u młodych ssaków
- ew. lipaza żołądkowa - niektórzy negują jej istnienie, dlatego że odnosi bardzo mały skutek przy działaniu w tak silnie kwaśnym środowisku (w Operonie np. nic o niej nie piszą)

ETAP III 

Dalej pokarm z jelita cienkiego partiami pokarm przekazywany jest do dwunastnicy. Hormony znajdujące się w jelicie powodują wydzielania żółci, soku trzustkowego oraz soku jelitowego. Sok trzustkowy to płynna wydzielina, w skład której wchodzi głównie woda, elektrolity, wodorowęglany oraz trypsynogen, amylazę trzustkową, lipazę trzustkową, nukleazy. Sok jelitowy to wydzielany przez gruczoły jelita cienkiego płyn zawierający enzymy wytworzone ze złuszczonej błony śluzowej. To właśnie w jelicie cienkim, a w szczególności w dwunastnicy odbywa się największa część trawienia. Uprzednio zakwaszona w żołądku treść pokarmowa zostaje zneutralizowana przez zasadowy sok trzustkowy. Umożliwia to działanie dalszym enzymom trawiennym. Do dwunastnicy docierają również sole żółciowe, które mają za zadanie zemulgowanie tłuszczów, aby ułatwić lipazie jej działanie.

UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY CZŁOWIEKA

 PODSTAWOWE FUNKCJE KOŚCI:

- tworzą rusztowanie ciała

- biorą udział w ruchach oddechowych

- stanowią narząd krwiotwórczy, jakim jest szpik kostny

- regulują stężenie wapnia i fosforu we krwi

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Z UKŁADU SZKIELETOWEGO:

- wyróżniamy dwa typy szpiku kostnego: czerwony, który pełni funkcje krwiotwórczą - wytwarzając granulocyty, erytrocyty oraz płytki krwi. Znajduje się między innymi w kręgach, mostku, obojczykach, kościach miednicy, kościach czaszki. Szpik kostny żółty - powstający wraz z wiekiem, gdy w szpiku kostnym czerwonym odkładają się komórki tłuszczowe.

- okostna to warstwa tkanki zbitej otaczająca kość, od zewnątrz zaopatrzona jest w naczynia krwionośne odżywiające kość oraz nerwy. Po jej wewnętrznej stronie znajdują się komórki kostne odgrywające główną rolę w rozwoju i regeneracji kości.

- komórki kościotwórcze noszą miano osteoblastów, to one biorą udział w rozwoju kości i ich regeneracji np. po złamaniu.

- w składzie chemicznym kości znajdują się sole mineralne takie jak węglany i fosforany wapnia, czy fosforany magnezu, które nadają im twardość i wytrzymałość. Oprócz tego znajdziemy tam związki organiczne nadające kościom sprężystość oraz wodę.

- wyróżniamy kości:

* długie: obojczyki, żebra, kości kończyn

* krótkie: kości nadgarstka, stępu

* płaskie: kości sklepienia czaszki, biodrowa, łopatka, mostek

* różnokształtne: kręgi, kości trzewioczaszki

- wyróżniamy połączenia kości ścisłe, czyli więzozrosty, chrząstkozrosty i kościozrosty, ruchomość tego typu połączeń jest ograniczona oraz ruchome, czyli stawy, które mają dużą ruchomość.

- elementami amortyzującymi w szkielecie są:

*wysklepienie stopy

*krzywizna kręgosłupa

*budowa kości długich tzn. beleczki kostne istoty gąbczastej rozkładają nacisk równomiernie na całą kość

- osteoporoza to utrata wapnia w kościach i innych minerałów. Kości przez to stają się nadmiernie kruche, a więc podatne na urazy i złamania. 

- krzywica jest spowodowana brakiem witaminy D, najczęściej występuje u noworodków pozostawiając często trwałe ślady jak zgrubienia na żebrach, skrzywienia nóg itd.

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Z UKŁADU MIĘŚNIOWEGO:

- podstawową jednostką budującą mięsień poprzecznie prążkowany jest włókno mięśniowe otoczone błoną komórkową zwaną sarkolemą. 

- włókno mięśniowe zbudowane jest z mikrofibryli, a ta znów składa się z mikrofilamentów.

- mechanizm pracy mięśni szkieletowych:

w układzie mięśniowym wyróżnia się zginacze, które leżą od przodu stawu i prostowniki od tyłu w odniesieniu do tego samego stawu. Antagonizm ich pracy polega na tym, że gdy jeden mięsień się kurczy, to drugi odpoczywa, co widać na rysunku:

- jednostką strukturalną i funkcjonalną odpowiedzialną za skurcz mięśni jest sarkomer. 

- źródłem energii niezbędnej do pracy mięśnia stanowi ATP, ale jego zapas jest tak niewielki, że wyczerpuje się w ułamku sekundy. Dalej ATP zdobywane jest z fosfokreatyny, co można zapisać takim wzorem:

ADP + fosfokreatyna ---> kreatyna + ATP

Zapasy fosfokreatyny nie są duże, więc trzeba zasięgnąć innego sposobu jakim jest glikoliza beztlenowa:

glukoza + 2ADP + 2 Pi ---> kwas mlekowy (2 cząsteczki) + 2 ATP

Glukoza zmagazynowana jest w postaci glikogenu, a jego zapas jest znaczny. To źródło ATP umożliwia szybką ucieczkę lub pogoń, lecz prowadzi do zakwaszenia mięśni, które powoduje charakterystyczny ból przez nagromadzenie ADP, kreatyny oraz kwasu mlekowego który stopniowo zostaje przetransportowany przez krew do wątroby, gdzie zostaje utleniony do glukozy (glukoneogeneza), która wędruje do mięśni odtwarzając tam zapasy glikogenu.

Gdy ten sposób się wyczerpie następuje tlenowa przemiana glukozy

glukoza + 6O2 + 36ADP +36Pi ---> 6CO2 + 6H2O + 36ATP

Zasób glikogenu wystarcza na około 2 godziny wysiłku, umożliwia to np. długotrwały, intensywny marsz. Proces ten nie prowadzi do zakwaszenia mięśni. Dopiero gdy zapas glikogenu wyczerpie się nadchodzi spalanie kwasów tłuszczowych. Zasoby tych kwasów są ogromne i zapewniają długotrwały wysiłek fizyczny trwający nawet kilkadziesiąt dni (jednak inne układy to ograniczają).

Warunkiem zachodzenia jest odpowiednia szybkość transportu kwasów tłuszczowych z krwi do komórek mięśniowych. 

- długotrwały skurcz mięśnia nazywa się skurczem tężcowym. Oprócz tego wyróżniamy skurcze izotoniczne, gdzie mięsień ulega skróceniu, ale jego napięcie się nie zmienia, a w skurczu izometrycznym następuje wzrost napięcia mięśnia, przy nie skróceniu jego długości. W organizmie skurcze pojedyncze w zasadzie nie występują. 

- mięśnie szkieletowe znajdują się pod stałym napięciem, które nazywa się napięciem tonicznym. Stan taki utrzymuje się np. gdy siedzimy lub stoimy.

- gdy mięsień jest niedostatecznie dotleniony mówimy o jego długu tlenowym.